مشکلات ناشی از چاقی و راه کاهش شاخص BMI
شاخص توده بدنی و محاسبه BMI آنلاین
محاسبه BMI یا همان شاخص توده بدنی (Body Mass Index) یکی از معیارهای سنجش تناسب قد و وزن فرد است. این شاخص به شما نشان می‌دهد که مشکل کمبود یا اضافه وزن دارید یا اینکه دارای وزن ایده‌آل هستید.
در واقع، شاخص توده بدنی یکی از فاکتورهایی است که به تعیین وزن مناسب برای هر فرد کمک می‌کند. اگر برای محاسبه آنلاین BMI به این صفحه آمده‌اید، کافیست قد خود را برحسب سانتی‌متر و وزن را برحسب کیلوگرم در ابتدای صفحه وارد کنید تا نتیجه محاسبه شاخص توده بدنی و تفسیر آن برای شما نمایش داده شود.
همانطور که در cdc.govبیان شده است:"BMI برای بسیاری از افراد شاخص قابل اطمینان اندازه گیری چربی بدن است و برای غربالگری دسته‌های وزنی استفاده می‌شود که ممکن است منجر به مشکلات سلامتی شود."
اگر به دانستن روش محاسبه BMI و شرایط کاربرد آن و همینطور تفسیر شاخص توده بدنی علاقه‌مند هستید، در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات جالبی را در اختیارتان قرار دهیم.
تعیین شاخص توده بدنی
BMI همان گونه که گفته شد یک شاخص (index) است که توسط یک دانشمند بلژیکی به نام آدولف ژاک کتله (کوتله) ابداع شد. شاخص BMI ابزاری برای تخمین سلامت وزنی فرد است.
برای اندازه‌گیری شاخص توده بدنی در کنار نمودارهایی که شاید در مطب متخصص تغذیه دیده باشید، می‌توان از فرمول شاخص توده بدنی نیز استفاده کرد. استفاده از هر دو روش را در ادامه به تفصیل بیان خواهیم کرد.
فرمول محاسبه BMI
با دانستن وزن (برحسب کیلوگرم) و قد (برحسب متر) می‌توان به راحتی شاخص توده بدنی را محاسبه کرد. رابطه BMI برابر است با وزن (برحسب کیلوگرم) تقسیم بر توان دوم قد (برحسب متر).
به عنوان مثال برای فردی که با 149 سانتی متر قد دارای 52 کیلوگرم وزن است، شاخص BMI برابر با 4/23 می‌باشد.
پس از محاسبه BMI، نیاز داریم تا بدانیم این عدد چه مفهومی دارد و به ما چه می‌گوید.
اگر BMI:
- کمتر از 18.5 باشد فرد دچار کمبود وزن است.
- بین دو مقدار 18.5 تا 9/24 باشد وزن نرمال است.
- بین 25 تا 9/29 باشد فرد دچار اضافه وزن است.
- بین 30 تا 9/34 باشد فرد دچار چاقی درجه 1 است.
- بین 35 تا 9/39 باشد فرد دچار چاقی درجه 2 است.
- از 40 بیشتر باشد فرد دارای چاقی درجه 3 است.
با اینکه در رابطه محاسبه شاخص توده بدنی فقط قد و وزن فرد لحاظ می‌شود اما در ادامه توضیح خواهیم داد که توجه به فاکتورهای دیگری از جمله سن و جنسیت هم در تفسیر شاخص BMI مهم است.
جدول شاخص توده بدنی
نمودار یا جدول شاخص توده بدنی ابزار سریع تعیین شاخص BMIاست. در این جدول محدوده‌های مشخص کننده کمبود وزن، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی با رنگ‌های مختلف متمایز شده‌اند.
برای اینکه بدون محاسبه BMI متوجه وضعیت تناسب قد و وزن خود شوید، کافیست از سمت چپ جدول قد خود را پیدا کنید. سپس در ردیف روبروی عدد قد خود، تا رسیدن به ستونی که بالای آن وزن شما نوشته شده است، پیش بروید. اگر عدد دقیق قد یا وزن شما در جدول نوشته نشده است، بازه‌ای که در آن قرار دارید را مد نظر قرار دهید.
خانه‌ای از جدول که سمت چپ آن، قد و بالای آن، وزنتان را مشاهده می‌کنید، مقدار تقریبی BMI شماست و رنگ این خانه بیانگر شرایط بدنی شما مثل کمبود وزن (آبی) یا چاقی (نارنجی) می‌باشد.
در بخشی از ویکی پدیا بیان شده است که: "این تمایزهای توصیه شده در طول مقیاس خطی ممکن است از زمان به زمان و کشور به کشور دیگر متفاوت باشد، و این نظرسنجی‌های طولی جهانی را مشکل ساز کند. افراد از گروه‌ها، جمعیت‌ها و تبارهای مختلف ارتباط متفاوتی بین BMI، درصد چربی بدن و خطرات سلامتی دارند، با خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک در BMI کمتر از نقطه قطع WHO برای اضافه وزن، 25 کیلوگرم در مترمربع، اگرچه میزان قطع خطر در بین جمعیت های مختلف متفاوت است. قطع خطر مشاهده شده براساس جمعیت و زیر جمعیت در اروپا، آسیا و آفریقا متفاوت است."
محاسبه شاخص توده بدنی مناسب چه افرادی است؟
از رابطه‌ی محاسبه BMI در شرایط تعریف شده و مشخصی به منظور بررسی تناسب اندام افراد استفاده می‌شود. تمام افراد بزرگسال 18 تا 65 سال که فعالیت ورزشی منظم و طولانی مدت نداشته‌اند، می‌توانند با فرمول محاسبه BMI، که محاسبه‌گر آنلاین آن در ابتدای صفحه وجود دارد، میزان تناسب قد و وزن خود را بسنجند.
BMI برای ورزشکارانی که به صورت مداوم به پرورش عضلات مشغولند، زنان باردار، افراد مسن یا کودکان خردسال استفاده نمی‌شود.
به این دلیل که در محاسبه BMI، فقط وزن را به صورت یک عدد و بدون توجه به اینکه وزن ناشی از چربی یا عضله است در نظر می‌گیرند. بنابراین کسانی که توده عضلانی بیشتری دارند، مانند ورزشکاران، ممکن است شاخص توده بدنی، BMI، بالایی داشته باشند اما سلامتی آن‌ها در معرض خطر نباشد.
در واقع عیب کاربرد BMI در بررسی توده بدنی فرد اینست که مثلا تفاوتی بین چربی، عضلات یا استخوان بندی در آن لحاظ نشده است، در حالی که یک کیلوگرم عضله یا چربی با وجود وزن یکسان حجم متفاوتی دارند و تأثیر هر کدام از آن‌ها در تناسب اندام فرد یکسان نیست.
از طرفی، افرادی که توده عضلانی کمتری دارند، مانند کودکانی که به صورت کامل رشد نکرده‌اند یا افراد مسنی که مقداری از توده عضلانی خود را از دست داده‌اند، ممکن است شاخص BMI کمتری داشته باشند.
در دوران بارداری و شیردهی، ترکیب بدن زن تغییر می‌کند، بنابراین استفاده از فرمول محاسبه BMI برای بررسی وضعیت توده بدنی زنان در این حالت مناسب نیست.
به طور کلی، شاخص توده بدنی وضعیت سلامتی شخص را نشان نمی‌دهد. BMI فقط یک شاخص برای وضعیت وزن نرمال و طبیعی فرد نسبت به قد آن شخص است.
آیا نحوه محاسبه BMI زنان و مردان فرق دارد؟
دقت کنید که رابطه‌ی یکسانی برای محاسبه BMI زنان و مردان وجود دارد اما تفسیر شاخص توده بدنی یک زن و مرد که در سن مشابهی هستند و شرایط قد و وزن یکسانی دارند، متفاوت است.
در برخی از منابع علمی محدوده شاخص BMI وزن طبیعی و یا اضافه وزن خانم‌ها یک واحد کمتر از همان محدوده‌ی موردنظر برای آقایان است. بدین معنی که اگر شاخص توده بدنی طبیعی آقایان 5/18 تا 9/24 باشد، BMI زنان با وزن طبیعی بین 5/17 تا 9/23 می‌باشد.
بنابراین اگر یک مرد با BMI 24 دارای تناسب وزن و قد باشد، یک زن با شاخص توده بدنی 24 در ابتدای بازه اضافه وزن قرار دارد.
محاسبه BMI کودکان و نوجوانان
اندازه‌گیری BMI در کودکان و نوجوانان به سن و جنسیت بسیار وابسته است؛ چرا که توده چربی بدن و سرعت رشد دخترها و پسرها در سنین مختلف کاملاً با هم متفاوت است.
برای بررسی وضعیت توده بدنی کودک یا نوجوان، ابتدا مانند یک بزرگسال شاخص BMI را با همان فرمول گفته شده بدست آورید. برای تفسیر و رسیدن به مفهوم عددی که حاصل شده است باید از نمودارهای جداگانه‌ای که به آن صدک‌های BMI گفته می‌شود، استفاده کنید. یعنی بایستی پس از محاسبه BMI، صدک BMI مربوط به سن و جنسیت فرد را مشخص کنید. در این نمودارها علاوه بر اینکه سن فرد نوجوان یا کودک مشخص شده است، کل نمودار برای دختران و پسران متفاوت است.
برای دختران و پسران 2 تا 20 سال بازه‌های صدک BMI به صورت زیر مشخص می‌شود:
- صدک کمتر از 5 ←کمبود وزن
- 85 > صدک ≥ 5 ← وزن نرمال
- 95 > صدک ≥ 85 ← اضافه وزن
- صدک بیشتر از 95 ← چاق
راه‌های مؤثر برای رسیدن به BMI طبیعی
شاید به نظر برسد که تنها کسانی که دارای اضافه وزن هستند به بیماری‌ها و مشکلات مختلف دچار می‌شوند اما باید این هشدار را به شما بدهیم که کمبود وزن هم به همان اندازه در ایجاد بیمار‌ها تأثیر می‌گذارد.
مشکلات ناشی از کمبود وزن و رفع آن
کسانی که شاخص توده بدنی آن‌ها در محدوده‌ی زیر وزن طبیعی قرار دارد، ریسک ابتلا به سوء تغذیه، پوکی استخوان، کم‌خونی یا آنمی و کاهش فشار خون در آن‌ها بالاست.
این افراد باید با مراجعه به متخصص و انجام آزمایش‌هایی ابتدا علت کمبود وزن خود را بفهمند. اگر مشکلی که احتیاج به دارو دارد وجود نداشته باشد، زیر نظر متخصص تغذیه سبک زندگی خود را، که شامل تغذیه و انجام فعالیت‌های ورزشی برای ایجاد عضله می‌باشد، تصحیح کنند.
مشکلات ناشی از چاقی و راه کاهش شاخص BMI
بیماری‌ها و خطراتی که همراه با چاقی و اضافه وزن ممکن است با آن‌ها روبرو شویم، متعدد و گسترده هستند.
دیابت، کلسترول بالا، افزایش فشار خون، مشکلات و بیماری‌های قلبی-عروقی، سرطان، افسردگی و درد مفاصل از جمله مشکلات و بیماری‌هایی است که اکثر افراد چاق، یعنی دارای BMI بالای 30، با آن روبرو هستند.
هر چقدر که BMI بالاتر از 30 باشد، به همان میزان خطر بروز این مشکلات نیز بیشتر می‌شود.
به منظور کاهش BMI، باید زیر نظر یک متخصص با تجربه، پس از بررسی همه‌ی عوامل ازدیاد وزن، از رژیم غذایی سالم و ورزش منظم ضمن دنبال کردن روند تغییر وزن، بهره ببرید. از نکات زیر نیز غافل نشوید:
- به یاد داشته باشید که کاهش وزن به هیچ وجه کار آسانی نیست. بنابراین صبورانه توصیه‌های متخصص را به کار بگیرید تا به نتیجه مطلوب برسید.
- رژیم غذایی صرفاً به معنی پرهیز از خوردن نیست. اگر بدون نظر پزشک و متخصص مصرف برخی خوراکی‌ها را کاملاً قطع کنید، علاوه بر ضررهایی که ممکن است به سلامتی‌تان وارد شود، ممکن است هیچ تغییر و کاهش وزنی رخ ندهد.
- انجام برخی حرکات ورزشی برای کسی که اضافه وزن بالایی دارد، ممکن است به شدت آسیب زننده باشد. برای پیاده‌سازی یک برنامه ورزشی حتماً از مربی آگاه کمک بگیرید.
- بهتر است از حمایت عاطفی خانواده و دوستان یا مشاور آگاه نیز برخوردار باشید. کنترل استرس‌ها و داشتن آرامش در این راه بسیار تأثیرگذار است.
در پایان، امیدواریم که نکات گفته شده درباره‌ی شاخص توده بدنی در کنار ابزاری که برای محاسبه BMIدر اختیارتان قرار داده شده است، برایتان مفید بوده باشد.
منبع: محاسبه BMI